پژوهشکده بیماریهای گوارش و کبد

انتشار مقاله در مجله معتبر Nature توسط جناب آقای دکتر عباس یادگار عضو هیات علمی پژوهشکده 

مقاله دکتر عباس یادگار دکترای تخصصی باکتری شناسی پزشکی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رئیس  آزمایشگاه مرکز تحقیقات بیماری های منتقله از راه آب و غذا واقع در پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد، طی یک پروژه و همکاری بین المللی با محققین چندین دانشگاه و موسسه تحقیقاتی برتر جهان در مهر ماه سال 1403 به چاپ رسید.

 

 

این مقاله تحت عنوان "An ancient ecospecies of Helicobacter pylori" در شماره ماه اکتبر 2024 مجله Nature که یکی از معتبرترین مجلات علمی جهان در حوزه علوم زیستی و پزشکی با ضریب تاثیر 50  است منتشر شد.

این تحقیق به صورت مشترک توسط دانشمندان و محققین صاحب نام جهان در حوزه مباحث ژنومیکس، تکامل و بیماریزایی عفونت میکروب معده یا همان باکتری هلیکوباکتر پیلوری، و نحوه زندگی، تعامل و ارتباط طولانی این میکروب بیماریزا در معده انسان و ارتباط آن با بیماری های مرتبط با معده و سرطان معده انجام شد.

دکتر یادگار درباره اهمیت این پژوهش بیان کردند: در این مطالعه یافته ها و ویژگی های جدید و بسیار ارزشمندی در مورد ارتباط و تعاملات طولانی مدت بین انسان و میکروب معده کشف و ارائه شده است. از زمان کشف هلیکوباکتر پیلوری در سال 1983، این باکتری عامل حدود یک میلیون مورد سرطان معده در سال و همچنین سایر بیماری های مرتبط با معده انسان شامل گاستریت مزمن و زخم های معده و دوازدهه بوده است.

این میکروب بیماری زا احتمالاً در دوران ما قبل تاریخ نیز یکی از عوامل اصلی مسبب بیماری ها و دردهای معده در انسان بوده، و طبق تحقیقات انجام شده بیش از صد هزار سال در معده انسان ساکن شده است. همچنین ایشان افزودند: در این مطالعه، مجموعه ای بی سابقه از بیش از 9000 ژنوم کامل تعیین توالی شده گونه های هلیکوباکتر به ویژه هلیکوباکتر پیلوری از سراسر جهان جمع آوری و با هدف بررسی تکامل، گسترش و شیوع واریانت های مختلف این باکتری ها در نقاط مختلف کره زمین مورد استفاده قرار گرفت.

وی در ادامه فرمود: برای جمع آوری باکتری ها از سراسر جهان با مشارکت دانشمندان، محققان و پزشکان حوزه های مختلف علوم زیستی و پزشکی همچون میکروبیولوژی، بیماری های عفونی، ژنومیکس، بیوانفورماتیک، زیست شناسی مولکولی و تکاملی، تحقیقات سرطان و دستگاه گوارش، از بیش از 20 کشور تلاش های بسیاری انجام گرفت. از کشور عزیزمان ایران نیز در کل 244 سویه هلیکوباکتر پیلوری با ویژگی های ژنتیکی مختلف که طی سال های متوالی در بانک میکروبی آزمایشگاه تحقیقات هلیکوباکتر واقع در پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد از بافت معده بیماران مختلف کشت، جداسازی، جمع آوری و ذخیره شده بودند، در این مطالعه استفاده و مورد تعیین توالی کامل ژنوم باکتری قرار گرفت و با ژنوم سایر سویه های هلیکوباکتر پیلوری دنیا مقایسه و نتایج حاصل تجزیه و تحلیل شدند. این مجموعه بی سابقه از ژنوم سویه های مختلف هلیکوباکتر پیلوری به دانشمندان و محققان امکان می دهد تا با مطالعه دقیق آنها به سوال های بی شماری که در خصوص مباحث مربوط با چگونگی تعاملات، تکامل و همزیستی میکروب ها با انسان و همچنین روند بیماری زایی و اکتساب و انتقال ژن های بیماری زا در میان سویه های مختلف هلیکوباکتر پیلوری مطرح هستند با هدف یافتن و توسعه راهکارهای پیشگیرانه و ارائه درمان های مناسب و کارآمد پاسخ دهند.

طبق اظهارات ایشان: در مطالعه حاضر، ما به طور غیرمنتظره ای یک نوع بسیار متمایز از سویه های هلیکوباکتر پیلوری را کشف و شناسایی کردیم که آن را "گونه بومی سرسخت" و یا اصطلاحا “Hardy ecospecies” نامیدیم که براساس نتایج حاصل این واریانت ها احتمالا صدها هزار سال پیش پدید آمدند و همراه با انسان در سراسر نقاط و قاره های جهان گسترش یافتند. نتایج مطالعه ما نشان داد که بطور شگفت انگیزی این گونه زیست محیطی مختص معده انسان هایی است که رژیم غذایی آنها عمدتاً شامل گوشت یا ماهی است. بنابراین، تنوع ژنتیکی که امروزه در باکتری‌های معده انسان مشاهده می‌شود، می‌تواند اطلاعات ارزشمند و جالبی در مورد رژیم های خوراکی مورد استفاده اجداد و نیاکان ما فراهم کند و در واقع بدانیم که انسان های نخستین چه می‌خوردند.

به گفته وی: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که یکی از تفاوت های ژنتیکی شاخص بین سویه های Hardy و سایر سویه ها که آن را "گونه بومی متداول" و یا اصطلاحا “Ubiquitous ecospecies” نامیدیم، در ژن های کدکننده آنزیم اوره آز است. همانطور که می دانیم، معده انسان به دلیل اسیدیته بالایی که دارد تقریباً برای همه میکروارگانیسم ها، محیطی نامناسب برای ساکن شدن و رشد به شمار می رود. آنزیم اوره آز هلیکوباکتر پیلوری محیط اسیدی اطراف باکتری را خنثی کرده و شرایط کلونیزاسیون و رشد باکتری را فراهم می کند. سویه های Ubiquitous هلیکوباکتر پیلوری یک پروتئین در آنزیم اوره آز خود می سازند که اتم های نیکل را درون خود جای میدهد. اما اکثر سویه های Hardy هلیکوباکتر, از جمله آنهایی که در جمعیت های بومی و همچنین ببرها و یوزپلنگ ها هستند، اوره آز نوع دوم را کدگذاری کردند که به جای نیکل، اتم های آهن را در خود جای داده بودند.

دکتر یادگار در پایان عنوان کردند: طبق یافته های این مطالعه، این نوع از آنزیم اوره آز به هلیکوباکتر برای زنده ماندن در معده گوشتخواران که اسیدی تر از معده همه چیزخواران است و همچنین ممکن است دسترسی بیشتری به اتم های آهن و دسترسی کمتری به نیکل داشته باشند کمک می کند.

علاقمندان می توانند جهت مطالعه بیشتر و دسترسی به مقاله کامل از لینک زیر استفاده کنند.

https://www.nature.com/articles/s41586-024-07991-z